Internet Toàn Cầu Đang “Mong Manh”: Khi Cả Thế Giới Treo Trên Vai Vài Ông Lớn Công Nghệ

Trong nhiều năm qua, Internet thường được xem là một hạ tầng “bất khả xâm phạm” – luôn sẵn sàng, luôn ổn định, gần như không thể sụp đổ. Nhưng những sự cố diện rộng liên tiếp gần đây đang chứng minh điều ngược lại: thế giới số của chúng ta hóa ra mong manh đến đáng lo, và nguyên nhân sâu xa nằm ở sự phụ thuộc ngày càng lớn vào vài “đại gia” công nghệ Mỹ.

Những cú “sập” làm tê liệt cả thế giới số

Ngày 29/10/2025, nền tảng điện toán đám mây Azure của Microsoft gặp trục trặc khiến hàng loạt dịch vụ toàn cầu đình trệ suốt hơn tám tiếng. Các hệ thống quan trọng như Microsoft 365, Xbox, Minecraft bị ảnh hưởng, kéo theo hàng loạt doanh nghiệp bên ngoài: Starbucks, Costco, ngân hàng Capital One… Thậm chí Alaska Airlines và Hawaiian Airlines buộc phải hướng dẫn khách xếp hàng truyền thống tại quầy sân bay vì chức năng check-in trực tuyến bị đóng băng.

Điều đáng nói: ngay cả trang web báo trạng thái ngừng hoạt động của Azure cũng bị… sập. Một sự cố mang tính biểu tượng cho thấy chỉ một thay đổi cấu hình cũng có thể gây hiệu ứng domino toàn cầu.

Vụ việc này diễn ra chỉ hơn một tuần sau khi Amazon Web Services (AWS) – nhà cung cấp đám mây lớn nhất thế giới – gặp sự cố tương tự. Hệ quả là một loạt “ông lớn” khác gần như tê liệt: Alexa, Netflix, Snapchat, Disney+, Tinder, Roku, game Fortnite, League of Legends, công cụ AI Perplexity… Hàng chục triệu người dùng mất quyền truy cập.

Trang giám sát Downdetector ghi nhận hàng nghìn cảnh báo lỗi trong vài phút, cho thấy mức độ ảnh hưởng khủng khiếp.

Không phải lần đầu

Tháng 7/2024, bản cập nhật của CrowdStrike cho Windows từng gây ra lỗi “màn hình xanh chết chóc” trên hàng triệu máy tính toàn cầu. Hàng không bị hoãn bay, bệnh viện gặp lỗi hệ thống, các công ty lớn mất quyền truy cập dữ liệu.

Giáo sư Ciaran Martin, cựu giám đốc Trung tâm An ninh mạng Quốc gia Anh, cảnh báo:

“Đây là ví dụ cực kỳ khó chịu về sự mong manh của cơ sở hạ tầng số toàn cầu.”

Và một năm sau, lời cảnh báo đó… tái diễn.

Hạ tầng toàn cầu trong tay ai?

Theo Canalys (Q1/2025):

• AWS: 32% thị phần đám mây
• Azure: 23%
• Google Cloud: 10%

Chỉ ba công ty kiểm soát phần lớn xương sống Internet toàn cầu. Khi một trong số đó “hắt hơi”, cả nền kinh tế số sẽ “cảm lạnh”.

Các chuyên gia gọi họ là “siêu quy mô” (hyperscalers) – sở hữu hạ tầng toàn cầu, nguồn lực tài chính khổng lồ, và hàng triệu khách hàng doanh nghiệp. Song, sự tập trung quyền lực này cũng tạo ra điểm nghẽn tử thần (single point of failure).

Tại sao lại nguy hiểm đến vậy?

Munish Walther-Puri, cựu giám đốc rủi ro an ninh mạng của thành phố New York, phân tích:

“Các tổ chức nghĩ rằng dùng đám mây là an toàn, nhưng thực tế phụ thuộc sâu hơn nhiều. Khi AI trở thành lớp hạ tầng kế tiếp, sự mong manh sẽ càng lớn.”

Thực tế cho thấy:

• Hàng không bị gián đoạn
• Ngân hàng gián đoạn giao dịch
• Dịch vụ công chậm trễ
• Giao tiếp doanh nghiệp bị ngừng trệ

Một trục trặc kỹ thuật có thể gây ra thiệt hại kinh tế hàng tỷ USD.

Ví dụ:

• Sự cố AWS năm 2021 khiến giao dịch Amazon trì trệ, thiệt hại ước tính 34 triệu USD/giờ.
• Năm 2020, sự cố tại Cloudflare làm ngưng trệ hàng loạt trang thương mại điện tử tại Mỹ trong mùa khuyến mãi.

Châu Âu lo lắng – và muốn bớt phụ thuộc

Cori Crider, Giám đốc Viện Tương lai Công nghệ châu Âu, thẳng thừng:

“Không thể để hạ tầng trọng yếu phụ thuộc vào các gã khổng lồ công nghệ Mỹ.”

Châu Âu từng phải triển khai LUẬT CLOUD châu Âu (EUCS) để giảm lệ thuộc vào Big Tech. Pháp và Đức thậm chí đang làm việc để thúc đẩy các nền tảng đám mây bản địa.

Cuộc tranh luận: phân tán vs tập trung

Người ủng hộ Big Tech lập luận:

• Quy mô lớn ⇒ bảo mật tốt hơn
• Tài chính mạnh ⇒ cập nhật liên tục
• Có hạ tầng toàn cầu bền vững

Nhưng các nhà nghiên cứu phản bác:

• Sự tập trung tạo ra rủi ro hệ thống
• Khi một dịch vụ sập, tác động nhân rộng

Madeline Carr, Đại học College London:

“Chỉ các công ty siêu quy mô đủ nguồn lực vận hành hạ tầng, nhưng điều đó cũng khiến thế giới rơi vào tình thế phụ thuộc nguy hiểm.”

Internet đang trở nên… mong manh hơn?

Chuyên gia an ninh mạng Davi Ottenheimer nhận xét:

“Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên mà sự toàn vẹn hệ thống bị phá vỡ nhiều hơn bao giờ hết.”

Nguyên nhân:

• Hệ thống ngày càng phức tạp
• AI tự động hóa có thể gây lỗi dây chuyền
• Quá nhiều nhà cung cấp phụ thuộc lẫn nhau
• Thay đổi cấu hình nhỏ gây hiệu ứng lớn

Nói cách khác, Internet hiện đại giống một tháp Jenga: rút sai một thanh, cả cấu trúc lung lay.

Lối thoát?

Các chuyên gia gợi ý:

• Đa đám mây (multi-cloud)
• Hạ tầng phân tán (distributed infrastructure)
• Minh bạch trong vận hành
• Chuẩn hóa ứng phó sự cố toàn cầu

Một số quốc gia đã bắt đầu:

• Nhật Bản thúc đẩy đám mây quốc gia
• Trung Quốc phát triển trung tâm dữ liệu bản địa
• EU siết chặt luật chủ quyền dữ liệu

Nguồn: Sưu tầm từ internet